Beeld: het Vondelpark woordmerk in goud bij de toegangspoort naar het park. / Bron: Photo by Miltiadis Fragkidis on Unsplash

Ons Vondelpark: Een groene oase in het hart van de stad

Op zoek naar een groene oase midden in de stad komen al generaties Amsterdammers in het iconische Vondelpark. Met zijn uitgestrekte grasvelden, kronkelende paden en schilderachtige vijvers is het park al sinds de opening in 1865 een geliefde plek voor ontspanning, recreatie en culturele activiteiten. Maar er valt zoveel meer te vertellen over deze groene long van Amsterdam.

Een park voor iedereen

Het Vondelpark, zoals wij dat vandaag kennen, is ontstaan uit de visie van Christiaan Pieter van Eeghen, een invloedrijke Amsterdamse zakenman en eigenaar van het handelshuis ‘Van Eeghen & Co’ aan de Herengracht. In 1863 zag Van Eeghen in gedachten al een groen toevluchtsoord voor de burgers van Amsterdam voor zich. Samen met een groep bevriende Amsterdammers en de bekende landschapsarchitecten Jan David Zocher en zijn zoon Louis Paul Zocher, ontwierp hij een ambitieus plan voor een openbaar park. De groep wilde een plek creëren waar iedereen, ongeacht afkomst of status, welkom was om te wandelen en te ontspannen. Stadsarken zoals toen al in bijvoorbeeld Engeland voorkwamen. Zonder afhankelijk te zijn van overheidsgelden, zou het park geheel worden gefinancierd door particuliere donaties.

Al snel kreeg het plan steun van meer invloedrijke Amsterdammers. Van Eeghen organiseerde op 6 januari 1864 de eerste bijeenkomst van de Park-Commissie, bestaande uit 34 vooraanstaande burgers, onder voorzitterschap van burgemeester J. Messchert van Vollenhoven. Een paar maanden later, op 8 april 1864, werd de “Vereeniging tot aanleg van een Rij- en Wandelpark te Amsterdam” officieel opgericht. Binnen enkele weken startten de werkzaamheden aan het eerste deel van het park, dat al in juni 1865 voor het publiek toegankelijk werd gemaakt. Zo werd Van Eeghens droom werkelijkheid en kregen de Amsterdammers hun eigen groene oase, een plek waar generaties later nog steeds van wordt genoten.

Park voor iedereen?

Hoewel het oorspronkelijke idee was dat het park voor alle Amsterdammers was, zag je tot ongeveer 1900 dat het park voornamelijk de welvarende inwoners van Amsterdam aanpsrak. Dat kwam overigens ook omdat opzichters van het park bezoekers met een arme uitstraling, bedienden, hondenkarren en loslopende paarden tegenhielden. Destijds hadden arbeiders overigens sowieso weinig tijd of interesse om door het park te wandelen. Na 1900 veranderde dit geleidelijk, mede door de aantrekkingskracht van het park zelf en de opkomst van de fiets.

Park ligt lager dan omgeving

Een van de opmerkelijke kenmerken van het Vondelpark is dat het ongeveer twee meter lager ligt dan de omliggende wijken. Bij binnenkomst merk je direct dat je afdaalt, terwijl je bij het verlaten van het park weer stijgt. Dit hoogteverschil komt doordat het park is aangelegd op een oud veengebied, waarvan de sponsachtige grond is ingeklonken. Toen de omliggende buurt werd opgehoogd om ruimte te maken voor woningen, werd het Vondelpark een natuurlijke opvangplaats voor overtollig regenwater. Tijdens een grote renovatie in 1999 werd een geavanceerd afwateringssysteem geïnstalleerd om te voorkomen dat het park na elke regenbui onder water zou komen te staan. Dit systeem handhaaft tevens het grondwaterpeil en beschermt de funderingen van de omringende gebouwen.

Beeld: Luchtopname vanuit zuidelijke richting, Vondelpark, Van Eeghenstraat, achter buurt 220, achter buurt 221. / Bron: Stadsarchief Amsterdam

Kunst in het park

Het Vondelpark is een geliefde plek voor kunstliefhebbers. Een van de bekendste kunstwerken is het Picassobeeld dat in 1965 werd geplaatst ter ere van het 100-jarig bestaan van het park. De beroemde kunstenaar stelde als voorwaarde dat zijn sculptuur permanent in het park zou blijven staan, en het is sindsdien een belangrijke trekpleister. Een ander indrukwekkend kunstwerk is “Mama Baranka – moeder aarde,” een sculptuur van Nelson Samuel Carrilho. Dit beeld werd in 1984 geplaatst als eerbetoon aan Kerwin Duinmeijer, een jonge jongen die tragisch om het leven kwam door racistisch geweld. Het beeld, zonder sokkel en stevig geworteld in de grond, symboliseert de strijd tegen intolerantie en het belang van verbondenheid met de natuur.

Nog meer feitjes over het Vondelpark

  • Oorspronkelijk had het ontwerp van het Vondelpark andere indeling dan wat we nu zien. In plaats van kronkelende paden en vijvers, was er aanvankelijk een rechtlijnig ontwerp, wat later werd aangepast om een natuurlijker en meer organische uitstraling te geven. Vind de geschiedenis interessant? Bekijk dan zeker even deze website.
  • Het Blauwe Theehuis was in 1995 de plaats delict van een van de bekendste moorden in de stad: de moord op de 55-jarige Piet Bosters, ook wel bekend als Ome Piet. De moord bleef nog altijd onopgelost.
  • Midden in het Vondelpark ligt een rozentuin, die is aangelegd in de jaren vijftig. Hier bloeien jaarlijks duizenden rozen in allerlei kleuren, wat het tot een favoriete plek maakt voor romantische wandelingen en, natuurlijk, selfies.
  • Vroeger liepen er schaapskuddes rond die hielpen om het gras kort te houden. Dit was niet alleen een praktische oplossing, maar gaf het park ook een landelijke uitstraling.
  • In het park tref je een openluchttheater dat vooral in de zomermaanden een populaire trekpleister is. Hier worden gratis optredens gegeven, variërend van muziek en dans tot cabaret en theater.
  • Het park werd aanvankelijk niet als het Vondelpark geopend. Het heette oorspronkelijk het Nieuwe Park. Pas in 1867, na het plaatsen van een standbeeld van de Nederlandse dichter Joost van den Vondel, werd het park officieel hernoemd naar het Vondelpark.
  • Door de jaren heen zijn er tal van films en tv-series opgenomen in het park, zoals de romantische film The Fault in Our Stars.