Niets is zo spannend al geheime plekken onder de grond van onze stad. Dat veel metrostations onder het maaiveld liggen is geen verrassing, maar wist jij dat drie metrostations van de Oostlijn ooit te gebruiken waren als schuilkelder? Vandaag zoomen we in onze serie Ondergronds Amsterdam in op de extra functie die metrostations hadden in tijden van Koude Oorlog.
Dubbelrol van metrostation
Je kunt het je nu niet meer voorstellen: maar tijdens de Koude Oorlog was de dreiging van een atoombom reëel. Om de bevolking te beschermen tegen de impact werden op diverse plekken in de stad schuilkelders aangelegd. Ongeveer tegelijkertijd was de gemeente ook druk doende de aanleg van de Oostlijn van de metro voor te bereiden. Om kosten te besparen werd onderzocht welke stations zich zouden lenen voor de ‘dubbelrol’ van station én schuilkelder. De drie nieuwe stations Wibautstraat, Weesperplein en Nieuwmarkt bleken geschikt en ook bij station Waterlooplein werd later een schuilkelder gebouwd. Die laatste stond in verbinding met het stadhuis en was geschikt voor het gemeentebestuur.
Supersnel ombouwen
Feitelijk was het metrostation zelf een groot deel van de bunker. Ook werden er extra ruimtes boven en naast het stations gebouwd. Bij de ingangen van de stations en perrons waren enorme stalen deuren die het station volledig konden afgrendelen. De metrostellen zouden bij een radioactieve calamiteit het station worden ingereden om te dienen als plek om bijvoorbeeld te slapen of te verblijven. Ook aan de laatkomers werd gedacht: zij konden via een speciale tussenruimte met douche de bunker in. De douches waren bedoeld om radioactieve deeltjes af te spoelen, de kleding mocht niet mee. De grote deuren en de plek waar de bunkers begonnen is in het station nog steeds te zien: let er maar eens op. Je herkent het zowel aan de muur als aan het plafond.
Voor wie waren ze nu eigenlijk?
Het zal geen verrassing zijn dat de kelders nooit voor hun eigenlijke functie zijn ingezet. Achteraf kun je je zelfs de vraag stellen waar die bunkers nu eigenlijk goed voor waren. De capaciteit van de drie stations samen was 11 duizend. Als je de rest van de bunkers in Amsterdam meetelt was er bij een ramp plek voor 36 duizend mensen. Op een populatie van destijds 900 duizend vielen de meeste burgers dus buiten de boot. Nu zou je kunnen betogen dat de bunkers vooral bedoeld waren voor passanten, echter wisten burgers helemaal niet van het bestaan van de bunkers af. Slechts enkele omwonenden kenden de ingangen. Waar dit bunkers dan uiteindelijk goed voor waren is toch een beetje een mysterie en soms voeding voor wilde verhalen op internet.
Einde van de bunkers
Nog tot 1999 werden de bunkers onderhouden zodat ze ieder moment inzetbaar bleven. Omdat er echter al lang geen dreiging meer was, besloot de gemeenteraad in 2004 om de schuilkelderfunctie van de metrostations op te heffen. Vier jaar later waren de meeste zichtbare en onzichtbare herinneringen aan de bunkertijd verdwenen. De ruimtes die vrijkwamen konden onder meer gebruikt worden als opslagplek voor materialen tijdens de renovatie van de Oostlijn en later om verbeterde veiligheidsinstallaties ten behoeve van de metro te kunnen huisvesten: zo dienen de ruimtes na meer dan 50 jaar nog steeds het publieke belang.
Foto’s en feitjes
- Aan het plafond van station Weesperplein hingen witte panelen. Dit waren eigenlijk op de kop hangende tafels die bij gebruik van de bunker geschikt waren om aan te eten.
- De foto’s bij dit artikel zijn afkomstig van Skyscrapercity waar een gebruiker een rondleiding heeft gehad in de bunker Weesperplein. Nieuwsgierig naar meer foto’s? Bekijk ze hier.
Ooit waren enkele metrostation ook mysterieuze schuilkelders