Schreeuwen, reclamevliegtuigjes en een luchtalarm. Incidenten bij de Dodenherdenking

1970: Een krans voor omgekomen homo’s

Op 4 mei 1970, net voordat koningin Juliana en prins Bernhard een krans zouden leggen bij het monument op de Dam, probeerden twee jongemannen naar voren te komen met een krans in hun handen. Voordat ze deze konden plaatsen, werden ze door de marechaussee weggeleid. De ceremonie ging verder zonder onderbreking.

De krans van deze twee mannen was bedoeld als eerbetoon aan de homoseksuelen die in concentratiekampen zijn omgekomen. Later die dag, tijdens de herdenking georganiseerd door de gemeente Amsterdam, kregen ze alsnog de gelegenheid om hun krans neer te leggen. Dit voorval wordt gezien als een belangrijk moment in de strijd voor de rechten van homoseksuelen in Nederland.

2010: De Damschreeuwer

Tijdens de dodenherdenking van 2010 werd de plechtigheid abrupt verstoord toen een man nabij Madame Tussauds tijdens de twee minuten stilte plotseling begon te schreeuwen. Dit onverwachte moment veroorzaakte paniek onder de aanwezigen, wat leidde tot chaos en een massale poging tot vlucht. In de paniek raakten uiteindelijk 63 mensen gewond, variërend van lichte kneuzingen tot botbreuken. De koninklijke familie werd onmiddellijk in veiligheid gebracht. Na het bedaren van de situatie kon de ceremonie nog dezelfde avond worden voortgezet.

De man, die bekend kwam te staan als Damschreeuwer werd door een omstander en undercoveragenten overmeesterd en aangehouden. Hij bleek een 39-jarige man, bekend bij de politie wegens eerdere geweldsdelicten. Voor zijn valse alarmkreet werd hij door het gerechtshof veroordeeld tot 16 maanden celstraf, waarvan 8 voorwaardelijk. Hoewel hij in cassatie ging, bleef de veroordeling door de Hoge Raad in stand. In de jaren na het incident werd hij nog twee keer preventief vastgezet omdat hij zich niet hield aan politiebevelen om weg te blijven van locaties waar koningin Beatrix aanwezig zou zijn.

2018: Luchtalarm en een reclamevliegtuigje

In 2018 kondigde de actiegroep ‘Geen 4 Mei voor Mij’ aan een lawaaiprotest te willen houden op de Dam tijdens de twee minuten stilte van de dodenherdenking. Hiermee wilden ze aandacht vragen voor de Indonesische burgers die tijdens de ‘politionele acties’ in Nederlands-Indië om het leven kwamen. Hun plan omvatte onder meer het laten afgaan van het luchtalarm. Waarnemend Burgemeester Jozias van Aartsen verbood de actie, en de rechter ondersteunde dit besluit door eveneens een verbod op te leggen.

En er gebeurde nog iets dat jaar. Een 66-jarige man uit Schiedam betaalde 1800 euro om een reclamevliegtuigje te laten rondvliegen met de boodschap ‘Herdenk ook de Churchill-doden’. Tijdens de twee minuten stilte op de Dam, hield hij een spandoek omhoog met de tekst ‘Churchill massamoordenaar’. De politie arresteerde hem wegens ordeverstoring. De man, die een week later anoniem in Het Parool zijn verhaal deed, benadrukt dat het niet om hem gaat, maar om de discussie over Churchill. “Iemand moest dit onderwerp eens ter sprake brengen,” verklaart hij, terwijl hij zijn identiteit geheim houdt uit angst voor de gevolgen voor zijn omgeving.