Een onwaarschijnlijke vlammenzee aan het Rokin

Het is je wellicht wel eens opgevallen dat er tussen de historische gebouwen een gloednieuwe glazen pui staat te shinen op het Rokin achter Madame Tussauds. Het gebouw, waarin onder meer de kledingwinkel Uniqlo huist, is opgeleverd rond 2016 en kwam in de plaats van Rokin Plaza, een betonnen kantoorkolos uit de begin jaren 80.

Het is een plek, je zou het wellicht niet denken, waar ooit de tot dan toe meest dodelijke na-oorlogse brand plaatsvond. Voordat Rokin Plaza er in 1983 opende was hier, tussen het Rokin en de Kalverstraat een hotel gevestigd: Hotel Polen. In dit hotel ging het in de voorjaarsochtend van 9 mei 1977 opeens gruwelijk fout…

Hotel met een status

Hotel Polen was een begrip in de eerste helft van de 20^e eeuw. Als je het naar de huidige maatstaven trekt paste het moeiteloos in het rijtje van prominente hotels als Hotel W, l’Europe en Krasnapolsky. Laatstgenoemde nam het hotel in de jaren 70 over. Het waren ook de jaren dat Hotel Polen moeite had om aan de wensen van het veranderende toerisme te voldoen. Gasten vonden hun weg naar andere hotels in de stad en Hotel Polen moest actie ondernemen om winstgevend te blijven. Uiteindelijk werd het restaurant op de begane grond gesloten en is de vrijgekomen ruimte aan een winkel verhuurd. Het bleek het begin van het einde voor het eens zo prestigieuze hotel genoemd naar een zakenman uit Polen die rond 1500 op de plaats van het latere hotel woonde.

Rook in de lift

En dan is het voorjaar 1977. De lentezon is nog nauwelijks zichtbaar in de prille uurtjes van maandag 9 mei 1977 als een medewerker van de catering rook ontdekt in de keukenlift. Op dat moment zijn een paar verdiepingen hoger de ruim 100 hotelgasten waarschijnlijk nog in slaap. In paniek gooit een andere medewerker water in de liftschacht, maar dat helpt niet meer. Het hotel vult zich in paar minuten volledig met rook. Via een collega uit een wagen van de wasserij weet men uiteindelijk het zusterhotel Krasnapolsky te bereiken die de brandweer kunnen bellen. Vanuit Hotel Polen lukt dat al niet meer omdat de volledige begane grond, inclusief de receptie, volledig in de hens staat.

Chaotische reddingsoperatie

Bijna een half uur na het ontdekken van de eerste rook komt de eerste brandweerwagen het Rokin opscheuren. Inmiddels is de situatie al behoorlijk heftig omdat de vele hotelgasten als ratten in de val op zoek zijn naar een uitweg. Omdat de vlammen zich al aan het ontwikkelen zijn is naar beneden springen de enige manier om aan de vlammenzee te ontkomen. Een aantal gasten kiest voor deze dramatische escape, met als gevolg dat er al zwaargewonden en doden op het Rokin liggen als de brandweer aan haar reddingsactie begint. De brand bereikt inmiddels het pand aan de andere kant van de Papenbroekssteeg, daar zit boekhandel De Slechte.

Bagage eerst!!

De reddingsoperatie is weliswaar nu begonnen, heel soepel gaat dat niet. Er zijn zóveel mensen die vanuit de ramen om hulp schreeuwen dat de brandweer niet goed weet waar te beginnen. Ook blijkt de Kalverstraat te smal voor een uitgeklapt valzijl waardoor alleen aan de Rokin-zijde veilig te springen is. Echter, dat veilig springen wordt nog wel bemoeilijkt door hotelgasten die eerst nog even hun bagage naar beneden smijten. Als dan ook nog in de Kalverstraat een autospuit van de brandweer vlam vat is de chaos compleet.

Flink aantal doden en gewonden

Om half 10 is het blussen klaar en dringt door hoe enorm de schade is. Het gehele hotel en de naastgelegen boekhandel zijn ingestort en gereduceerd tot een hoop puin. 32 hotelgasten overleven de brand niet, ook de bewoonster van het naastgelegen appartement sterft in de vlammenzee. Bijna 60 mensen raakten gewond, waarvan er zeker 25 hele ernstige verwondingen opliepen. Een oorzaak voor de brand wordt nooit gevonden. Speculaties over brandstichting blijven onbewezen. Onderzoek wordt wel gedaan en na een paar maanden blijkt dat het pand ernstige gebreken kende, waaronder onduidelijke vluchtroutes en geen of weinig blusmateriaal.

Het vervolg

Dan is er opeens een gapend gat tussen het Rokin en de Kalverstraat, het prachtige pand uit 1900 is compleet verwoest en ook met De Slegte loopt het slecht af. Hotel Polen wordt nooit herbouwd. Enkele jaren na de brand wordt uit de as van het hotel het nieuwe Rokin Plaza opgetrokken. Bedrijven als ING en Indian Air vinden hier naast diverse retailers een plek. Een paar geleden wisselde het pand van eigenaar en werd de toch wel lelijke betonnen facade aangepakt.