1. Waar kijk je nou naar?
Vanaf tramhalte Amsteldijk zie je ze meteen: twee houten reuzenkabouters van 2,5 meter hoog, gezeten op de dakkapellen van nummer 251 en 255. De rechter kabouter lijkt een rode bal over te gooien naar de ander. En volgens de buurtlegende doet hij dat soms écht. Op middernacht. Of op Oudjaarsdag. Of op 29 februari. Maar alleen als niemand kijkt, natuurlijk.
Kinderen uit de buurt zijn er dol op en wie kan het ze kwalijk nemen? Deze mythische mannetjes maken van de Ceintuurbaan een fantasielandschap.
2. Wie zijn die kabouters eigenlijk?
Niemand weet precies waarom ze er zitten. Maar dat weerhoudt niemand ervan om het te proberen te verklaren:
- De kabouters symboliseren twee aannemers die elkaar tijdens de bouw in 1884-1885 letterlijk “de bal toespeelden”.
- Ze zouden verwijzen naar een opdrachtgever met de achternaam Van Ballegooijen. Een naam die verdacht goed klinkt bij het verhaal, maar waarvan enig bewijs ontbreekt.
- Of misschien zijn het wel architectonische inside jokes van de bouwmeester zelf.
Opmerkelijk: van deze verhalen bestaat geen enkele schriftelijke versie van vóór 1980, aldus Ons Amsterdam. Grote kans dus dat ze later zijn ontstaan of bewust in het leven zijn geroepen. En toch: het voelt alsof ze er altijd geweest zijn.
3. Wie bouwde dit huis?
De man achter het meesterwerk is Antonius Cornelis Boerma (1852–1908), een Leidse architect die in Amsterdam zijn sporen verdiende. In 1885 leverde hij het Huis met de Kabouters op, maar dat jaar werd ook zijn meest tragische. Binnen één week verloor hij zijn beide jonge zoontjes.
Toch bouwde hij onverminderd verder: het papiermagazijn van Lutkie & Smit op de Nieuwendijk, het flamboyante Café Bisschop op de Dam en delen van het abattoirterrein aan de Cruquiusweg. Boerma hield van monumentale gevels, erkers met spitsbogen en fantasievolle decoratie. Zijn stijl: een eclectische mix van neogotiek, renaissance en Zwitserse chaletstijl. Een soort bouwkundig buffet.
Het huis is een rijksmonument
In 1984 werd het pand aangewezen als rijksmonument. Tijdens de restauratie van 1988–1989 bleek veel ornamentwerk, en ook een kabouter, compleet verrot. Alles werd deels opnieuw gesneden in Amerikaans grenenhout en voorzien van een loden ‘hoedje’ tegen zure regen. Toch viel er in 2007 opnieuw een ornament naar beneden. Twee jaar lang verdween het pand achter steigers, maar nu is het weer een lust voor het oog.
4. Wat zie je allemaal?
Kijk goed naar het Huis met de Kabouters en je ziet:
- Kabouters met een bal
- Twee grote groene adelaars (veilig opgeborgen op zolder in de jaren ‘70)
- Mollige putti (klassieke baby-engeltjes)
- Gezichtjes – zogeheten tronies – in de portieken
- Zwierige daken met houten ornamenten
- Glas-in-lood bovenlichten
Het gebouw is 27 meter breed en 17 meter hoog, en bestond oorspronkelijk uit zes huurwoningen. In een tijd dat de Ceintuurbaan nog grotendeels onbebouwd was, moet dit complex als een uitbundige taart op een kaal bord hebben gestaan.
5. Kun je binnenkijken?
Ja, maar heel beperkt. Tijdens Open Monumentendagen kun je een glimp opvangen van de beletage van nr. 253 hs, waar nu een jong gezin woont. Het interieur is verrassend sober: een monumentale schouw, gestuukte plafonds en oude bordjes met ‘wachtkamer’ en ‘spreekkamer’ verwijzen nog naar de huisartsentijd.
