Het is 6 juni 1989, een bewolkte en ietwat koude zomerdag. Het is iets voor half 12 in de avond en vlucht 764 van de Surinaamse Luchtvaart Maatschappij (SLM) staat op Schiphol klaar voor haar vlucht naar Paramaribo. Dat mag ook wel, de vlucht heeft maarliefst 12 uur vertraging opgelopen. Vlucht 764 zal 10 uur later landen op de Johan Adolf Pengel International Airport, zo’n 45 kilometer ten zuiden van Paramaribo, bij het dorp Zanderij. De vlucht wordt uitgevoerd in een 20-jaar oude DC8 van vliegtuigbouwer Douglas. Dat zegt je misschien niet direct iets, maar het was destijds een enorm gangbaar passagiersvliegtuig.
Colourful 11
Vlucht 764 vervoert vandaag 9 bemanningsleden en 178 passagiers. Onder wie vooral Surinaamse Nederlanders op familiebezoek. Maar in het toestel zit ook een bijzondere gelegenheidsformatie: Het Kleurrijk Elftal, samengesteld uit profvoetballers van Surinaamse afkomst. In het elftal zaten destijds onder meer: Ruud Gullit, Frank Rijkaard, en Henk Fraser. Zij hadden echter geen toestemming gekregen van hun club om af te reizen naar Suriname en zitten daarom niet aan boord van vlucht 764.
Mist
Vlucht 764 is inmiddels zonder problemen in het Surinaamse luchtruim gevlogen en gaat zich klaarmaken voor de landing. Het is inmiddels 4 uur in de vroege ochtend van 7 juni 1989 en het is behoorlijk mistig boven Zanderij. Deze weersomstandigheden kwamen als een verrassing voor gezagvoerder Will Rogers die hierover in een eerder weerbericht niets te horen had gekregen. De mist is echter te overzien en de luchtverkeersleiding geeft de DC8 vrijwaring om te landen op landingsbaan 10. De piloten kunnen deze landing op zicht uitvoeren.
Fout op fout
Om onduidelijke redenen negeert Rogers de aanwijzingen van de toren om de landing op zicht uit voeren en kiest voor een landing met behulp van het Instrument Landing System (ILS), een systeem waarmee piloten een geassisteerde benadering van een landingsbaan kunnen uitvoeren. Rogers had geen toestemming voor deze benadering, mede omdat het ILS-systeem niet betrouwbaar genoeg is op deze luchthaven. De eerste poging om te landen mislukt, Rogers breekt de landing af en probeert het opnieuw. Ook deze poging mislukt evenals de poging daarna. Bij de vierde poging om de DC8 aan de grond te krijgen gaat het gruwelijk mis. Hoewel de instrumenten aan boord aangeven dat het toestel veel te laagt vliegt zetten de piloten de landing door. Een fatale fout: Vlucht 764 is nog maar 25 meter van de grond verwijderd en raakt de takken van enkele bomen. De DC8 rolt om zijn lengteas en stort een half uur na de geplande landing ondersteboven neer.
Te oud en geen papieren
Al snel wordt duidelijk dat er niets mis was met het vliegtuig, de DC8. Met de bemanning daarentegen was er des te meer mis. Rogers loog over hoe oud hij was. Hij bleek 66, dat is 6 jaar te oud om volgens internationale regels nog te mogen vliegen. Daarnaast was hij niet in het bezit van een geldig certificaat voor het besturen van een DC-8 en was zelfs bij een andere werkgever geschorst vanwege eerdere fouten, waaronder het landen op een verkeerde baan. De copiloot maakte gebruik van een valse identiteit en vervalste documenten. Vermoedelijk heeft hij nooit een geldig vliegbrevet voor het besturen van passagiersvliegtuigen gehad. De oorzaak van de crash: pilot error, oftewel: inschattingsfouten van de bemanning. Ook de SLM komt er niet zonder kleerscheuren vanaf, de maatschappij heeft haar zaakjes niet op de orde en is mede verantwoordelijk voor de crash.
Chaos op de Weteringschans
Direct na de ramp heerst er chaos. Zowel in Suriname op de plek van het ongeluk als in Amsterdam bij de nabestaanden van de slachtoffers van de crash. Bij het postkantoor verschijnt een lijst met slachtoffers, daar staan echter ook mensen op die de crash wel hebben overleefd. En het kantoor van de SLM aan de Weteringschans wordt door woedende en vooral radeloze nabestaanden bezet. Een manager van de vliegmaatschappij, Robbi Lachmising, wordt daarbij zelfs ernstig bedreigd: “Ik werd de keuken ingeduwd door twee heren. Ze zetten een mes in m’n zij. ‘Geef ons twee tickets per persoon, anders vermoorden we je ter plekke.’ Ik heb ze die tickets gegeven, wat kon ik anders?”, aldus Lachmising in een interview.
Geef ons twee tickets per persoon, anders vermoorden we je ter plekke
Een paar dagen na de ramp is er in een bomvolle RAI een herdenkingsdienst. Onder andere Ruud Gullit en Frank Rijkaard spreken emotioneel de menigte toe. Enkele weken later is er een benefietwedstrijd in Rotterdam, de belangstelling voor deze wedstrijd is echter beperkt. De aandacht voor de ramp verstompt na verloop van tijd. Dat komt mede omdat de Nederlandse staat de ramp vooral als een Surinaamse aangelegenheid ziet, zo valt te lezen in het boek ‘Wat ons bindt’ van Anton Slotboom. Als je graag verder leest over de nasleep van deze ramp is dit boek zeker een aanrader.
Meer feitjes over de SLM-ramp
- Het vluchtnummer kent een bizarre link met de ramp: 7 (dag) 6 (maand) 4 (uur).
- Er zijn diverse monumenten die herdenken aan de ramp. Zo staat er een monument in Oost, nabij het stamcafe van het kleurrijk elftal. Ook heeft PEC Zwolle een Fred Patrick tribune.
- Naast 11 passagiers overleefde ook een hond de crash. Deze kreeg de naam ‘Lucky’.
- Het volledige archief over de SLM-ramp is in het bezit van het Stadsarchief Amsterdam.
De vergeten vliegramp van de SLM